Groene ogen: zeldzaam en bijzonder

Groene oogkleur is zeldzaam

De groene iris (ook wel regenboogvlies genoemd) komt weinig voor. Dit heeft vooral te maken met genen. Genen zijn namelijk verantwoordelijk voor je oogkleur. Deze genen heb je van je vader en van je moeder geërfd. Als beide ouders donkere ogen hebben krijgt het kind hoogstwaarschijnlijk ook donkere ogen. Dit zien we vaak in Azië en Afrika waar bijna elk mens genen heeft voor donkere ogen. Als er één ouder is met lichte ogen (bijvoorbeeld blauw) en een andere ouder met donkere ogen (bruin) krijgt het kind hoogstwaarschijnlijk ook bruine (donkere) ogen. Het kind krijgt dan donkere ogen omdat de bruine (donkere) kleur dominant is over lichte oogkleuren. Als beide ouders een blauwe oogkleur hebben krijgt het kind hoogstwaarschijnlijk een blauwe oogkleur. Wanneer één van de ouders een groene oogkleur heeft krijgt het kind waarschijnlijk een groene oogkleur. Dit komt wederom door het feit dat de groene oogkleur dominant is over blauw. Nu vraag je je misschien af hoe het nou komt dat groen een zeldzame oogkleur is en blauw (de recessieve oogkleur) minder zeldzaam. 

Blauw is ook een zeldzame oogkleur

Blauw is ook een zeldzame oogkleur alleen minder zeldzaam dan de groene oogkleur. Ongeveer 2 - 2.2% van de wereldbevolking heeft een blauwe oogkleur. Dit zijn ongeveer 150.000.000 (150 miljoen) mensen met blauwe ogen. De meeste mensen met blauwe ogen leven in noord-Europa. Dit zijn landen als Zweden, Noorwegen, Finland, Denemarken, IJsland, Estland en Letland. Ook in noord-west Europa (Engeland, Schotland, Ierland, Nederland, Duitsland) hebben de meeste mensen blauwe ogen.

In de meeste landen waar groene ogen vorokomen vind je ook blauwe ogen. Deze lichte ogen kunnen in landen overleven doordat er weinig mensen met bruine ogen wonen. Bruine ogen zijn dominant over lichte ogen. Dit betekent dat een kind van een ouderpaar (bijna) altijd bruine (donkere) ogen krijgt als één van de ouders bruine ogen heeft. Een baby van twee ouders met lichte ogen krijgt daarentegen (bijna) altijd lichte ogen. Twee ouders met blauwe ogen krijgen (bijna) altijd een kind met blauwe ogen. Een ouderpaar waarbij de ene helft groene ogen en de ander helft blauwe ogen heeft krijgt een kind met blauwe of groene ogen. Vaak worden de oogkleuren van beide ouders in dat geval gemixt en krijgt het kind een blauw-groene oogkleur.

Landen waar groene ogen voorkomen

In de landen van noord en west Europa komen ook veel groene ogen voor. In IJsland heeft bijvoorbeeld 90% van alle mensen een blauwe of groene oogkleur. In landen als Finland, Zweden, Estland maar ook in Nederland komen de lichte oogkleuren veruit het meest voor. In een land zelf heb je ook weer variatie. In het noorden van Noorwegen (in Lapland) komen lichte ogen bijvoorbeeld weer minder voor. Ook in Nederland is er een verschil te zien. In het noorden van Nederland (Groningen en Friesland) leven meer mensen met lichte ogen. Ook wonen er in Friesland en Groningen meer blonde mensen dan in het zuiden van Nederland (Limburg en Noord-Brabant). Wereldwijd komen groene ogen bij ongeveer 1 - 2% van alle mensen voor. De meeste mensen met groene ogen wonen in de Germaanse & Keltische landen. Naar schatting heeft ongeveer 16% van alle Germanen/Kelten de groene oogkleur.

Roodharigen hebben vaker groen ogen

Groene ogen en rood haar

Er lijkt een link te bestaan tussen het hebben van rode haren en groene ogen. Mensen met rood hoofdhaar hebben namelijk vaker groene ogen. Ook het hebben van rood hoofdhaar is een bijzondere verschijning: slechts 1 - 2% van alle mensen heeft van nature rood hoofdhaar. Tevens lijkt er een verband te zijn tussen geslacht en groene ogen. Vrouwen lijken vaker groene ogen en rood hoofdhaar te hebben dan mannen. 

Verschillende soorten groene ogen

Er zijn veel verschillende soorten groene ogen. Groene ogen heeft alles te maken met de hoeveelheid lipochroom. Deze stof is een pigment dat met name voorkomt bij mensen met groene ogen. Mensen met blauwe en bruine ogen missen de genen verantwoordelijk voor de aanmaak van lipochroom (ook wel feomelanine genoemd). Dit is tevens ook de reden waarom mensen met groene ogen zo schaars zijn. Er zijn weinig mensen op de planeet met de genen die lipochroom kunnen maken. Wanneer iemand alleen maar genen heeft voor de aanmaak van lipochroom lijken de ogen niet groen maar amber. Deze amberkleur is een uiterst zeldzame oogkleur. Mensen die naast lipochroom ook eumelanine (de standaard pigment soort) aanmaken krijgen groene ogen. Wanneer er zeer weinig eumelanine wordt aangemaakt bij mensen met groene ogen lijken de ogen lichtgroen. Wanneer veel eumelanine wordt aangemaakt bij mensen met groene ogen lijken de ogen juist donkergroen. 

• Lichtgroene ogen: deze oogkleur komt tot stand als de ogen weinig eumelanine bevatten en tevens een matig hoeveelheid van het pigment feomelanine (lipochroom) bevat.
• Donkergroene ogen: deze oogkleur krijg je als je een weinig - matig hoeveelheid eumelanine in het oog hebt en een matig hoeveelheid aan feomelanine.
• Lichtblauwe ogen: de lichtblauwe oogkleur komt tot uiting als een persoon weinig eumelanine in het oog heeft en geen feomelanine.
• Donkerblauwe ogen: de donkerblauwe oogkleur komt tot uiting als een persoon weinig eumlenaine in het oog heeft. De dichtheid van het stroma is anders waardoor de ogen donkerblauw lijken. Er kan minder licht op het epitheel vallen waardoor er ook minder licht weerkaatst wordt.
• Grijze ogen: de grijze oogkleur krijg je als je weinig eumelanine in het oog hebt. De grijze oogkleur is waarschijnlijk een variant op de blauwe oogkleur. Het pigment, de dichtheid en de dikte van je iris bepaalt of je oog grijs lijkt.  
• Lichtbruine ogen: mensen met een lichtbruine (hazel) oogkleur hebben een matige hoeveelheid eumelanine in het oog. Er zit geen feomelanine in het oog. Hoe donkerder het oog lijkt, hoe meer eumelanine in het oog zit. 
• Donkerbruine ogen: de donkerbruine oogkleur komt tot stand als er veel eumelanine in het oog aanwezig is. Er zit geen feomelanine in het oog.
• Amberkleurige ogen: de amberkleur lijkt een beetje goud/geel. Mensen met deze oogkleur hebben veel feomelanine in het oog en bevatten (zeer) weinig eumelanine.

Groene ogen in Nederland

Nederland is één van de weinige landen waar mensen voorkomen met van nature groene ogen. De oogkleur groen is een kenmerk dat wordt geassocieerd met het hebben van blanke kenmerken. Er moet dan gedacht worden aan blond/rood haar en een blanke tot zeer blanke huidskleur. De groene oogkleur komt in Nederland minder vaak voor dan de blauwe oogkleur. Ook de grijze, bruine en hazelnoot kleur komt minder vaak voor (zie de resultaten van een steekproef onder 183 Groningse studenten). Het percentage groene ogen is 17.8%. Het percentage blauwe ogen is een stuk hoger: 52.2%. Het percentage grijze ogen is 18.9%, hazelnoot kleurige ogen is 4.4% en de bruine oogkleur ligt op 5.6%. Als laatste waren er ook mensen met een ondefinieerbare kleur. Dit percentage is 1.1%. In totaal hebben 88.9% van de Groningse studenten lichte ogen (groen, blauw en grijs). Het percentage studenten met donkere ogen (bruin en hazelnoot kleur) ligt op 10%.

Zijn groene ogen mooi?

De groene oogkleur is wereldwijd gezien erg bijzonder. Vooral in Aziatische en Afrikaanse landen komen groene ogen bijna niet voor. Daar is het echt zoeken naar een speld in een hooiberg. In landen als Pakistan, India en Turkije leven percentueel gezien nog best veel mensen met groene ogen. Meestal zijn deze ogen donkergroen van kleur. Mannen vinden groene ogen bij vrouwen doorgaans meer aantrekkelijker dan blauwe en bruine ogen. In een onderzoek, gehouden in landen als Groot-Brittannië, Frankrijk, Amerika, Brazilië, Spanje en Italië, werd er aan mannen gevraagd welke oog- en haarkleur ze nou het mooist vinden. Uit het onderzoek kwam naar voren dat de meeste mannen houden van vrouwen met donker haar (zwart) en groene ogen. In Groot-Brittannië houden mannen meer van brunettes met blauwe ogen. De combinatie ravenzwart haar en groene ogenis een uiterst zeldzame combinatie en komt bijna nooit voor.