Nederland: genetische verschillen tussen noord en zuid

Genen: genotype en fenotype

Onderzoek naar genen is hot. Ook in Nederland zijn wetenschappers continue bezig om het menselijk genoom zo precies mogelijk in kaart te brengen. Genen bepalen voor een groot deel hoe je eruit komt te zien. Door allerlei externe factoren kunnen deze genen voor een deel of compleet tot uiting komen. Je lichaamslengte is bijvoorbeeld vastgelegd in de genen. Door optimale voeding en overige perfecte omstandigheden is het mogelijk om je lichaamslengte te halen die in je genen ligt gecodeerd. Door ziekte, verkeerde voeding of stress komen de genen niet optimaal tot hun recht. Het fenotype (hoe je eruit ziet) is bij veel mensen daarom vaak niet hetzelfde als je genotype (hoe je er eruit zou zien volgens je genen: de blauwdruk).

Genen maken het verschil 

Verschillende soorten genen

Elk mens in letterlijk genomen uniek. De genen zijn bij iedereen namelijk verschillend. Ook bij eeneiïge tweelingen zijn de genen nooit helemaal exact gelijk. Het genetisch materiaal hoeft maar een heel klein beetje te verschillen om een ander uitelijk te geven aan een persoon. Eeneiïge tweelingen lijken natuurlijk veel op elkaar, maar wie goed kijkt ziet wel degelijk verschillen. Er zijn een aantal belangrijke begrippen die vaak worden genoemd bij onderzoek naar genen:

• allel
• chromosoom
• genen
• genenpoel

Een allel is een bepaalde variant van een gen. Wanneer we alle verschillende allelen in Nederland onder de loep nemen vinden we de genenpoel. In een genenpoel vindt men allerlei eigenschappen die horen bij een soort. Je moet dan bijvoorbeeld denken aan oogkleur, haarkleur, lichaamslengte en huidskleur. Ook eigenschappen die je niet met het oog kunt zien worden door je genen bepaald. Denk bijvoorbeeld aan psychologische eigenschappen (temperament). 

Oogkleur in Nederland: HERC2

Wetenschappers die onderzoek doen naar genen in Nederland vonden de grootste verschillen bij het gen HERC2. Dit gen bepaalt onder andere en samen met andere genen welke oogkleur een persoon krijgt. Naast het HERC2 gen is er bijvoorbeeld ook het OCA2 gen dat invloed heeft op de kleur van de ogen. Er zijn verschillende oogkleuren in Nederland. De meest dominante oogkleur in heel Nederland is blauw, echter troffen de wetenschappers in het noorden van Nederland dit gen veel vaker aan dan in het zuiden. Naast de blauwe oogkleur zijn er de volgende kleuren te onderscheiden:

• bruin
• hazelnoot
• amber (zeldzame oogkleur)
• groen (zeldzame oogkleur)
• grijs
• violet (zeer zeldzame oogkleur)
• zwart (zeer zeldzame oogkleur)

Het gen dat zorgt voor blauwe ogen komt met name voor bij Friezen, Groningers en mensen uit Drenthe. Noorderlingen hebben dus vaker blauwe ogen (ongeveer 83%). Met name in het noord-oosten (provincie Groningen) van Nederland komen blauwe ogen vaak voor. In het noorden, en dan met name het noord-oosten, komt blond haar ook het meest voor.

Het gen dat zorgt voor de bruine oogkleur komt vaker voor bij Limburgers en Brabanders. Zuiderlingen hebben gemiddeld genomen dus vaker bruine ogen, echter is de blauwe oogkleur ook in het zuiden van Nederland nog altijd de dominante oogkleur (ongeveer 65%).

Genen en hersenen

Wetenschappers vonden ook een assymetrische verdeling bij genen die betrekking hebben op hersenactiviteiten. Deze genen zijn dus actief in de hersenen. Er is op genetisch vlak dus weer een verschil gevonden tussen noord en zuid. Wat betekent dit eigenlijk concreet? Is dit bewijs dat mensen ook echt anders zijn in noord en zuid? Het antwoord is waarschijnlijk nee. Je kunt geen conclusies trekken op verschillen die gevonden worden in bepaalde genen die iets in je hersenen doen. Er kunnen allerlei factoren meespelen die gedrag beïnvloeden. Denk bijvoorbeeld aan factoren tijdens de opvoeding (sociale factoren).

De Randstad is een samensmelting van genen

Op het genetisch vlak bestaan er verschillen tussen noord en zuid, maar hoe zit het dan in het westen van Nederland? Hoe is het gesteld met de Randstad? Volgens wetenschappers is het westen van Nederland (de Randstad) een smeltkroes. In het westen komen de eigenschappen van noord en zuid elkaar tegen en worden ze door elkaar gehusseld. Bruine en blauwe ogen versmelten met elkaar tot lichtbruine ogen. Blond en bruin haar wordt lichtbruin of goudblond. In de Randstad kom je dus van alles tegen en is de variatie groot.

Waarom zijn er verschillen?

Dat er verschillen zijn staat vast, echter is het niet helemaal duidelijk waarom die verschillen zijn aangetroffen. Er zijn een aantal theorieën die een stukje van de puzzel proberen op te lossen, echter wordt in de meest gebruikte theorieën de migratieroutes genoemd die onze voorouders namen. Het is mogelijk dat inwoners uit Zuid-Europa (met bruine ogen en een donkere haarkleur) vaker naar Zuid-Nederland migreerden. In het zuiden van Nederland hebben ze zich gemengd met de lokale bevolking. De Zuid-Nederlanders gingen uiteindelijk de grote rivieren niet over.

Noord-Europeanen uit Scandinavië (met blauwe ogen en blond haar) hadden wellicht meer contact met de noorderlingen (Friezen/Groningers) en zijn juist vaker naar Noord-Nederland gemigreerd. Deze stroom en versmelting van genen tussen volkeren kan een verklaring bieden voor de verschillen tussen noord en zuid.