Oogkleur verspreiding in Europa

Verspreiding van oogkleur in Europa

Europa is vrij uniek als het gaat om de verspreiding van oogkleur. Allereerst zien we in Europa veel verschillende soorten kleuren ogen. We vinden praktisch alle kleuren die er bij mensen bekend zijn. De meest voorkomende oogkleuren zijn bruin, blauw en hazel. De meest voorkomende oogkleuren komen overal op de wereld voor. Ook in Europa is de kleur in elk deel vertegenwoordigd. De zeldzamere kleuren zijn groen, grijs en amber. De meest zeldzame kleuren zijn violet, zwart en rood. Als we kijken naar de verspreiding van oogkleur valt op dat in het noorden van Europa meer mensen wonen met blauwe en groene ogen. In het zuiden van Europa wonen percentueel gezien meer mensen met donkere irissen. 

Oogkleur en DNA

De oogkleur wordt veroorzaakt door een aantal genen afkomstig van de moeder en vader. Er zijn inmiddels al 15 verschillende genen ontdekt die een rol spelen bij de vorming van oogkleur. Twee bekende genen zijn OCA2 en HERC2. Genen kunnen elkaar beïnvloeden en uiteindelijk de kleur van het oog. De kleur die zichtbaar is wordt het fenotype genoemd. Dit is het gen dat zorgt voor de fysieke expressie. Er zijn ook genen die op de achtergrond een rol spelen. Deze genen worden recessieve genen genoemd en zijn vaak niet direct zichtbaar. 

Europa, oogkleur en genen

Elk mens is uniek en dat zien we ook terug aan het uiterlijk. In Europa zijn grote verschillen te zien tussen noord en zuid. Het noorden van Europa kenmerkt zich met name door blond haar, lichte ogen en lichte huidskleur. Het zuiden van Europa profileert zich met name door het hebben van donker haar, olijfkleurige huid en bruine ogen. De totstandkoming van deze kenmerken wordt met name gergeld door genen in de cellen van de mens. De genen bepalen welke stoffen er gevormd moeten worden. Genen die oogkleur regelen kunnen bijvoorbeeld een signaal afgeven om veel pigment te vormen. De oogkleur wordt dan bruin.

Lichte oogkleuren zijn recessief

De lichte oogkleuren zijn altijd recessief. Dit betekent dat er minder kans bestaat om lichte ogen door te geven aan de volgende generatie als dominante genen worden gemengd. Dominante genen zijn genen die zichtbaar zijn in het fenotype (het uiterlijk). Genen die verantwoordelijk zijn voor bruine ogen zijn bijvoorbeeld dominante genen. Een persoon met bruine ogen kan wel genen bij zich dragen die blauwe ogen kunnen veroorzaken. Deze genen maken echter minder kans om tot uitdrukking te komen.

De kans op lichte ogen in Europa

Blauwe, grijze en groene ogen maken meer kans in gebieden waar veel mensen met lichte ogen wonen. De lichte ogen kunnen blijven bestaan omdat er geen dominant gen aanwezig is: de genen zijn aan elkaar gelijk. In Scandinavië wonen veel mensen met lichte ogen. De kans is dus ook groot dat twee mensen met lichte ogen voor nageslacht zorgen. Ook op IJsland wonen veel mensen met lichte ogen. Hoe geïsoleerder een land ligt, hoe groter de kans wordt dat bepaalde recessieve kenmerken overleven.

Donkere ogen en donker haar

Lichamelijke kenmerken zijn vaak complementair. Dit betekent dat je vaak donker haar ziet bij mensen met donkere ogen. Ook een donkere huidskleur gaat in veel gevallen gepaard met donker hoofdhaar en donkere ogen. In landen rond de Middelandse Zee wonen veel mensen met uiterlijke kenmerken die bij dat gebied horen: zwart/donkerbruin haar, donkerbruine ogen en een olijfkleurige huid. 

• Spanje: bruin/donkerbruin/zwart haar en donkerbruine ogen
• Portugal: donkerbruin/zwart haar en bruine ogen
• Italië: donkerbruin/zwart haar en donkerbruine ogen
• Kroatië: blond/bruin/donkerbruin haar en bruine/hazel/blauwe ogen

Lichte ogen en licht haar

Lichte ogen komen net als donkere ogen overal in Europa voor alleen zijn er percentueel gezien veel meer lichte ogen te vinden in het noorden en noord-westen van Europa. Lichte ogen kenmerken zich door een laag niveau van het pigment eumelanine. De genen die hier verantwoordelijk voor zijn vindt men voornamelijk in Zweden, Noorwegen, Finland, Estland, IJsland, Letland, Litouwen, Denemarken, Duitsland (het noord van-), Nederland, Schotland, Ierland, Polen en Rusland. 

• Denemarken: 85% heeft lichte ogen
• Nederland (noord): 76% heeft lichte ogen
• Nederland (zuid): 60% heeft lichte ogen
• België: 59% heeft lichte ogen
• Frankrijk (noord): 48% heeft lichte ogen
• Schotland: 80% heeft lichte ogen
• Finland: 89% heeft lichte ogen
• Griekenland: 17% heeft lichte ogen

Worden lichte ogen steeds zeldzamer?

Naar schatting zal het percentage mensen met lichte ogen steeds verder afnemen. De verwachting is dat over 200 jaar de laatste mensen met lichte ogen geboren worden in Finland omdat hier de meeste mensen wonen met blauwe/grijze/groene ogen.

Tevens is er weinig immigratie naar Finland waardoor er minder inmenging plaatsvindt met bruin-ogige personen. Of lichte ogen ook daadwerkelijk zullen verdwijnen is nog maar de vraag. Mensen met donkere ogen kunnen namelijk ook dragers zijn van het blauwe oog gen. Feit is wel dat lichte ogen in Europa steeds zeldzamer worden.

Meer weten over oogkleur? Oogkleur bij mensen: groen, blauw of bruin