Betekenis cortisol in bloedonderzoek en normale waarde
Tijdens een bloedonderzoek worden vele waarden bepaald. Een van deze waardebepaling kan de hoeveel cortisol in het bloed zijn, maar wat is een normale hoeveelheid cortisol in het bloed en wanneer is de hoeveelheid cortisol in het bloed te hoog of te laag. Wat zijn de gevolgen van een afwijkend cortisolgehalte in het bloed en wat is cortisol eigenlijk? Om de cortisolwaarde te bepalen wordt er bloed afgenomen voor onderzoek, dit bloed wordt onderzocht. Dit onderzoek vindt vrijwel altijd plaats in een laboratorium, de aanvrager (huisarts of ander medisch specialist) krijgt na het bloedonderzoek de uitslag binnen. Vaak wordt het onderzoek tegelijk met vele andere onderzoeken aangevraagd, hierdoor kan het soms langer duren voordat de uitslag van het onderzoek binnen is. Is de uitslag binnen dan zal de arts contact opnemen om de uitslag te bespreken.
Wat is cortisol en waarom wordt het onderzocht?
Cortisol is een hormoon dat een rol speelt bij de metabolisme van eiwitten in het lichaam. Cortisol wordt in de bijnieren (bijnierschorshormoon) gemaakt tijdens een stressvolle situatie. Het hormoon geeft een signaal dat er gevaar aanwezig is of gevaar dreigt. Het cortisolgehalte in het lichaam kan te hoog of te laag zijn. Een cortisoltest wordt aangevraagd om het cortisolgehalte in het lichaam te meten en kan duiden op aandoeningen in de bijnieren of de hypofyse (hersenaanhangsel).
Cortisol speelt onder anderen een rol bij:
- De vertering van voedsel
- Slaapritme
- Het afweersysteem/immuunsysteem
- Bloedsuikerspiegel
- Bloeddruk
Het overgrote deel van cortisol is in het bloed, gebonden aan een eiwit, aanwezig. Een klein deel is vrij (niet gebonden) en actief. Het niet gebonden deel is ook te vinden in urine en speeksel.
Productie en werking van cortisol
Cortisol wordt gemaakt in de bijnieren (glandulae adrenales) als de hypofyse (hersenaanhangsel) corticotropine of adrenocorticroop (ACTH) afgeeft en als de hypothalamus (onderdeel van de hersenen) onder invloed van licht corticotropin releasing hormoon (CRH) afgeeft. Cortisol remt de productie van ACTH en CRH, waardoor de cortisolproductie binnen gewenste waarden blijft.
De normaalwaarden van cortisol zijn niet altijd gelijk, maar schommelen gedurende de dag. De waarde is uitgedrukt in nmol/L (nanomol/liter, aantal deeltjes stof per liter)
- Tijd: 08:00 uur: 150 - 700 nmol/L
- Tijd: 17:00 uur: 100 - 400 nmol/L
- Tijd: 23:00 uur: 210 nmol/L
De dexamethason remmingstest
Een ziekte of aandoening van de bijnier of hypofyse kan ervoor zorgen dat er teveel cortisol wordt gemaakt door de bijnier. Door een dexamethason remmingstest kan worden gekeken of hier sprake van is. Dexamethason is een bijnierschorshormoon, ook wel corticosteroïd genoemd en is normaal gesproken in staat de productie van cortisol volledig te onderdrukken. Is er sprake van een ziekte of aandoening van de hypofyse dan lukt dit in onvoldoende mate. De duur van de test is ongeveer 30 minuten, maar er is wel goede voorbereiding nodig voor een juiste uitslag (nuchter, tijdstip inname tabletten en moment van onderzoek zijn van belang).
- Normaalwaarde cortisol na dexamethason: 140 nmol/L
Kenmerken van een hoge cortisolwaarde in bloed
Het hebben van een hoge cortisolwaarde kan gepaard gaan met een aantal symptomen. De volgende symptomen kunnen een hoge cortisolwaarde aanduiden:
- Slechte nachtrust
- Extreem moe, chronische vermoeid
- Slecht immuunsysteem
- Dikker wordende buik
- Schommelingen in bloeddruk
- Toename in suikerbehoefte
- Zenuwachtig/nerveus gevoel
- Hoofdpijn
- Daling van libido
- Negatieve verandering in humeur
- Maagklachten
- Darmklachten
- Rugklachten
Kenmerken van een lage cortisolwaarde in bloed
- Dalende lage bloeddruk
- Brandend opkomende maagzuur (reflux)
- Slechte nachtrust
- Slecht afweersysteem
