Haarkleur in Europa: blond, bruin en zwart haar

Verschillende haarkleuren

Het haar kan verschllende kleuren aannemen. Het haar kan ook van kleur veranderen naarmate iemand ouder wordt. Bij baby's ziet men vaak eerst blond haar. Het haar kan later donkerder van kleur worden. Hetzelfde ziet men ook gebeuren bij de kleur van de ogen. Baby's worden namelijk vaak geboren met blauwe ogen. De blauwe oogkleur kan later veranderen naar donkerblauw, groen, hazel of bruin. De meest voorkomende haarkleur in de wereld is een donkere haarkleur: zwart of donkerbruin. 

Blond haar in Europa

Een zeldzame haarkleur is blond. Het percentage mensen met blond haar is bijzonder klein. Ongeveer 5 % van alle mensen op de wereld heeft van nature blond haar. Dit zijn ongeveer 350.000.000 (350 miljoen) blonde mensen. Een groot deel van deze blonde mensen wonen in het noorden en noordwesten van Europa. Denk dan aan de volgende landen:

• IJsland
• Finland
• Zweden
• Noorwegen
• Denemarken
• Nederland
• Estland
• Duitsland
• Schotland

In Groningen wonen veel blonde mensen

De blonde haarkleur is ook te vinden in andere landen van Europa. Ook in Frankrijk, Spanje, Zwitserland en Italië leven van nature blonde mensen. Het percentage blonde mensen is in die landen echter een heel stuk kleiner. Er is in Europa een lijn te trekken. De bovenkant van de lijn heeft meer blonde mensen, de onderkant van de lijn heeft meer mensen met donker haar. De lijn loopt ongeveer van de Britse eilanden over het noorden van Nederland naar Duitsland, Polen en Oekraïne. In Nederland wonen de meeste blonde mensen in de provincie Groningen. Ongeveer 82% van alle Groningers is blond. Ook in de provincie Friesland en in iets mindere mate de provincie Drenthe wonen veel blonde mensen. In het midden en zuiden van Nederland (Limubrg, Noord-Brabant, Zeeland) wonen minder blonde mensen.

Bruin haar in Europa

De bruine haarkleur wordt veroorzaakt door het pigment eumelanine en een klein beetje van het pigment feomelanine. Eumelanine komt verruit het meest voor bij mensen en kent twee soorten: bruin en zwart. Een persoon met veel zwart eumelanine in het haar krijgt zwart haar. Ook zorgt veel eumelanine voor donkerbruine ogen. Het pigment feomelanine is een bijzonder pigmentsoort. Het komt bij mensen erg weinig voor. Het pigment is een beetje rood/oranje van kleur en is verantwoordelijk voor de rode haarkleur bij mensen. Mensen met bruin haar hebben een geringe hoeveelheid feomelanine.

De bruine haarkleur komt met name voor in het zuiden van Europa (rondom de Middelandse-Zee). Ook in het Verenigd Koninkrijk komt bruin haar veel voor. Uiteraard zijn veel variaties in bruin haar. Mensen met slechts een heel klein beetje feomelanine krijgen zeer donkerbruin haar (bijna zwart). Als er meer feomelanine in het haar voorkomt wordt het haar lichter en roder van kleur. Denk aan de volgende kleuren:

• Kastanjebruin
• Hazelnoot
• Karamelbruin (minder eumelanine)
• Honingbruin
• Goudbruin (meer feomelanine)
• Roestbruin (meer feomelanine)

De bruine haarkleur komt ook veel voor in de Verenigde Staten. Ook in Latijns-Amerika is de bruine haarkleur veel te zien. In landen als Brazilië (waar veel Europeanen wonen), Venezuela en Peru is de bruine haarkleur geen zeldzaamheid. In het zuiden van Latijns-Amerika wonen meer mensen met lichter haar. In het zuiden van Brazilië wonen bijvoorbeeld meer mensen met blond/bruin haar dan in het noorden. De meest voorkomende haarkleur blijft echter zwart/donkerbruin. In Europa is de bruine haarkleur het meest te zien in de volgende landen:

• Frankrijk
• Zwitserland
• Duitsland (Zuid-)
• Oostenrijk
• Het balkan gebied
• Italië (Noord-)

Rood haar in Europa

Rood haar is een bijzondere haarkleur. De kleur komt bij ongeveer 1 - 2% van alle mensen op de wereld voor. Dit zijn ongeveer 70.000.000 (70 miljoen) tot 140.000.000 (140 miljoen) mensen met rood haar. De kleur is één van de meest bijzondere en zeldzame kleuren. Rood haar wordt veroorzaakt door het pigment feomelanine. Het pigment komt ook voor bij mensen met bruin haar, echter in zeer geringe mate. Mensen met rood haar hebben juist heel veel feomelanine in het haar.

Rood hoofdhaar komt met name voor bij de zogenaamde Kelten en Germanen. Tegenwoordig komt rood hooofdhaar het meest voor in Schotland, Ierland en Engeland. Ook in Nederland, Denemarken, Noorwegen en IJsland wonen relatief veel mensen met rood haar. De rode haarkleur gaat vaak gepaard met een extreem bleke huid en lichtgroene ogen of amberkleurige ogen. 

De rode haarkleur is net als de blonde haarkleur een recessief kenmerk. Dit betekent dat de genen minder kans maken om tot uiting te komen als er dominante genen worden toegevoegd. De genen verantwoordelijk voor zwart haar zijn dominant over alle andere haarkleuren. Recessieve genen kunnen in principe alleen maar overleven in een gebied waar recessieve kenmerken de overhand hebben. Dit is tevens één van de redenen waarom geïsoleerde landen (IJsland, Ierland) meer inwoners hebben met de rode haarkleur.

Zwart haar in Europa

De zwarte haarkleur komt het meest voor in Europa. Met name in het zuiden en zuid-oosten van Europa leven de meeste mensen met zwart haar. De zwarte haarkleur is dominant over alle andere haarkleuren. Hoe meer mensen met zwart haar in een gebied wonen, hoe groter de kans is dat de volgende generatie ook zwart haar zal krijgen. Bij elke generatie zal het aantal mensen met zwart haar toenemen. De volgende Europese landen hebben veel mensen met zwart haar:

• Griekenland
• Spanje
• Portugal
• Italië (midden, zuid-)
• Frankrijk (zuid-)
• Slovenië
• Kroatië
• Roemenië
• Bulgarije
• Servië
• Albanië

De zwarte haarkleur is de standaard haarkleur. De kleur komt bij alle etnische volkeren voor maar is zeldzamer in noordse landen (Scandianvië, Nederland, IJsland). De zwarte haarkleur is op sommige continten de enige haarkleur die aanwezig is. In Afrika en Azië heeft bijna iedereen zwart haar. In Europa komt de zwarte haarkleur ook voor in Wales, Cornwall, Ierland en het westen van Schotland. De zwarte haarkleur gaat dan gepaard met een extreem bleke huid en lichte ogen.

Genen en haarkleur

Haarkleur komt tot stand door de expressie van genen (genexpressie). Deze genen bepalen dus de kleur van het haar. Genen geven de opdracht om bijvoorbeeld veel of weinig pigment aan te maken. Als genen de opdracht geven om veel pigment aan te maken (eumelanine), dan wordt het haar zwart. Mensen met blond haar hebben geen genen die de opdracht kunnen geven om zwart haar te maken. Het haar blijft dan blond (extreem weinig eumelanine). Er zijn ook genen die de opdracht geven om rood haar te maken. Het rode haar wordt veroorzaakt door een bijzonder type pigment genaamd feomelanine. Mensen met blond haar dragen in de meeste gevallen niet de genen bij zich die het pigment feomelanine aan kunnen maken. Mensen met donker haar (zwart haar) kunnen wel drager zijn. De genen kunnen echter niet tot uiting komen omdat de genen verantwoordelijk zijn voor zwart haar dominant zijn.

Globalisering zorgt voor meer zwart haar

Hoe meer mensen vanuit verschillende werelddelen bijelkaar komen, hoe groter de kans is dat bepaalde recessieve kenmerken verdwijnen. Sommige wetenschappers vermoeden dat over ongeveer honderd jaar er geen nieuwe mensen worden geboren met blond haar. Hoe meer mensen vanuit verschillende delen met elkaar in contact komen, hoe meer mensen op elkaar gaan lijken. Wetenschapper denken dat de laatste blonde baby's geboren worden in Finland. Genen die rood haar kunnen maken zullen waarschijnlijk eerder verdwijnen.

Ook de kleur van de ogen wordt beïnvloed door genen. Zeer bijzondere oogkleuren (groen, grijze oogkleur, blauw) zullen het hoogstwaarschijnlijk iets langer volhouden dan zeldzame haarkleuren. De verwachting is echter dat over een paar honderd jaar bijna alle mensen op de wereld bruine ogen hebben. Ook zal de lichte huidskleur, die met name voorkomt in noordse landen, verdwijnen. De meeste mensen zullen volgens wetenschappers een olijfkleurige huidskleur, zoals we die aantreffen in Latijns-Amerika, krijgen.

Blond haar is begeerlijk

Hoe meer mensen met donker haar, bruine ogen en donkere huidskleur, des te meer bijzondere kenmerken begeerlijk wordt. Mensen hebben de natuurlijke neiging om zich te onderscheiden van de massa. Dit is met name goed te zien in landen waar de overgrote meerderheid zwart haar heeft. In landen als China, Japan en Brazilië willen mensen zich onderscheiden door het haar te blonderen. Ook zijn in die landen kleurlenzen (blauw, groen) erg populair. De dominantie van lichte kenmerken is ook goed te zien in de reclamewereld en modewereld. Een van de redenen waarom Nederlandse en Deense modellen het internationaal goed doen is het hebben van de typisch noordse kenmerken die in het buitenland erg begeerlijk worden gevonden.

Blond haar in Nederland

In Nederland wonen percentueel gezien veel mensen met blonde haren. Met name in het noorden van Nederland wonen de meeste blonde mensen. Er moet dan gedacht worden aan de provincies Groningen, Friesland en Drenthe. Ook in het oosten en westen komt blond veel voor.

In het zuiden wonen iets minder blonde mensen. Het percentage blonde mensen (zowel mannen als vrouwen) onder Groningse studenten in een steekproef van 224 studenten is gekomen op 79.0%. Op de tweede plek kwamen de studenten met bruin haar (10.3%). Het percentage studenten met rood haar bleef steken op 4.9% en ook zwart haar is weinig aangetroffen (3.1%). Studenten met een andere kleur dan blond, rood, bruin of zwart kwamen in 2.7% van de gevallen voor.